وقایع صنعت  – علم شیمی شامل کاربردهای بسیاری بوده و در اقتصاد و صنایع فعال کشورهای مختلف، نقش بسیار پررنگی ایفا می‌کند. یکی از مباحث مهم این علم که در صنایع نیز بسیار مورد توجه قرار می‌گیرد و عملاً اقتصاد کشورها را تحت تأثیر قرار می‌دهد، دانش پتروشیمی است.

پتروشیمی بخشی از صنایع شیمیایی را به خود اختصاص داده است که فرآورده‌های شیمیایی را از نفت تولید می‌کند؛ این دانش یکی از شاخه‌های مطرح در بین مباحث مختلف علم شیمی است و کاربردهای بسیار مهم و تأثیرگذاری در صنایع دارد.

برای شناخت بیشتر اهمیت پتروشیمی و بررسی کاربرد و جایگاه این دانش در کشور با حمیدرضا یوسفی، دکترای شیمی آلی گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید:

منظور از پتروشیمی چیست؟

به‌طورکلی یکی از مسائلی که همیشه پیرامون رشته‌های شیمی مطرح می‌شود، بازار کار متناسب رشته‌های مرتبط با شیمی است که یکی از دلایل آن غنی بودن ایران از منابع غنی نفت و گاز است، البته نباید فراموش کنیم امروزه کمی بازار کار این رشته اشباع شده است.

یکی از شاخه‌های مطرح در بین مباحث مختلف علم شیمی که نقش بسیار تأثیرگذاری در بهبود راندمان اقتصادی کشورهای مختلف دارد «پترو» و «پالایش» است که هر دو مبحث جزو زیرشاخه‌های نفت محسوب می‌شود.

دانش پتروشیمی از چه زمانی شناخته شد؟

دانش پتروشیمی از گذشته‌ای بسیار دور در حدود هزاران سال پیش مورد توجه قرار گرفته بود؛ درواقع هنگامی که مبحثی تحت عنوان جداسازی و استخراج مواد در بین جوامع مختلف مطرح شد، چنین مباحثی نیز مورد توجه قرار گرفت، اما به طور رسمی دانش پتروشیمی حدود ۱۰۰ الی ۱۵۰ سال پیش در بین جوامع صنعتی شناخته شد و صنایع مختلف به سمت استفاده بهینه از نفت خام هدایت شدند.

در این رابطه بخوانید: فعلا گاز در پتروشیمی ها کاهش نمی یابد

اهمیت استفاده بهینه از نفت خام چیست؟

هنگامی که نفت خام توسط بشر کشف شد، صنایع به دنبال راهی برای استفاده درست از این ماده بودند زیرا امکان اینکه تنها به خام‌فروشی نفت اکتفا کرد، وجود ندارد متأسفانه در ایران برخی از مواقع مبحث «پترو» و «پالایش» خیلی مورد توجه قرار نمی‌گیرد.

نفت خام چگونه به فرآورده‌های کاربردی تبدیل می‌شود؟

زمانی که نفت خام استخراج می‌شود به پالایشگاه ارسال خواهد شد. پالایشگاه وظیفه دارد که به وسیله برج تقطیر نفت خام را به مشتقات متنوعی از جمله گاز، نفت سفید، بنزین و گازوئیل تبدیل کند.

با توجه به کاربردهای نفت خام، استفاده از این ماده هیچ وقت پایان نمی‌یابد؛ البته امروزه مسائلی تحت عنوان استفاده کمتر از سوخت‌های فسیلی مطرح شده، اما اگر به کشورهای صنعتی توجه کنیم هنوز مباحثی مانند پتروشیمی مورد توجه قرار می‌گیرد و بیشتر تمرکز این کشورها هدایت صنایع مرتبط با پتروشیمی به سمت حفظ محیط‌زیست است. کشورهای صنعتی قصد دارند که فرآیند پالایش را به سمت تولید انرژی سبز هدایت کنند.

در این رابطه بخوانید: پتروشیمی های منطقه عسلویه تماماَ در مدار تولید قرار دارند

چرا استفاده از نفت خام اهمیت دارد؟

هنگامی که نفت خام به پالایشگاه می‌رسد، طی فرآیندهای مختلفی به هزاران محصول متفاوت تبدیل می‌شود و به واسطه تولید این محصولات مشاغل بسیاری نیز ایجاد خواهد شد. به‌طورکلی از انقلاب صنعتی تاکنون نفت خام کاربردهای بسیاری در بین جوامع مختلف داشته و به واسطه آن نیز اشتغال‌های بسیاری شکل گرفته است.

یکی از دلایل این مسئله توسعه وسایل‌نقلیه متفاوت از جمله هواپیما و خودرو بوده است؛ برای گسترش استفاده از این وسایل به سوخت نیاز است و نمی‌توان همیشه از منابع آلاینده‌دار استفاده کرد؛ بنابراین جوامع صنعتی به سمت منابعی هدایت شدند که آلاینده کمتری تولید می‌کند و به موجب این مسئله امروزه بشر سعی دارد از منابع جایگزین استفاده کند.

جایگاه پتروشیمی در ایران چگونه است؟

به طور کلی جایگاه پتروشیمی در ایران مطلوب است. ایران در حوزه پتروشیمی و پالایش نفت عملکرد مطلوبی داشته، اما متأسفانه با مشکلاتی مواجه است. یکی از مشکلات مطرح در این زمینه ارتقا نیافتن صنایع کشور است.

در حال حاضر پالایشگاه‌های کشور به صورت سنتی فعالیت می‌کنند؛ البته برخی از شهرهای ایران نیز مانند خوزستان، امیدیه، نفت‌شهر و ماهشهر در این زمینه مطرح بوده و آرزوی کشورهای صنعتی داشتن چنین شهرهایی است. چنین مناطقی بسیار نفت‌خیز بوده و نیازمند توجه بیشتری هستند، همچنین بهتر است در این مناطق کارخانه‌های بیشتری نیز احداث شود.

در این رابطه بخوانید: سرمایه گذاری یک میلیارد دلاری پتروشیمی بندر امام برای جمع آوری گازهای همراه نفت

به طور کلی صنایع پتروشیمی ایران با چه مشکلاتی مواجه است؟

متأسفانه در این حوزه چشم‌انداز طولانی‌مدتی تاکنون وجود نداشته و عملاً درحال‌حاضر وقت آغاز فعالیت استارت‌آپ‌های جدید است؛ درواقع وزارت‌خانه این حوزه نقش بسیار مهمی در ایجاد ارتباط بین دانشگاه و صنعت دارد.

در این حوزه متأسفانه واسطه‌گرانی وجود دارند که دست دانشمندان را برای ارتباط با صنایع مختلف قطع می‌کنند. همیشه گفته می‌شود که دانشجویان باید بتوانند با پالایشگاه‌ها و صنایع پتروشیمی در ارتباط باشند و پایان‌نامه، مقاله و پروپوزال‌های خود را براساس نیازهای این صنایع ارائه دهند تا علاوه بر رفع مشکلات جامعه، توجیه اقتصادی نیز داشته‌باشد؛ البته در حال حاضر جامعه تا حدودی به این سمت هدایت شده است.