آسیب‌شناسی یک عقبگرد در صنعت پلیمر
وقایع صنعت – صنایع تکمیلی پلیمری در حال حاضر حدود ۵ میلیون تن از رقم ۸ میلیون تن مواد اولیه تولیدی پتروشیمیهای کشور را جذب و تبدیل به محصولات نهایی می‌کنند. این صنعت در یک دهه اخیر همواره رو به رشد بوده، علی‌الخصوص در ۵ سال گذشته که گفته می‌شود رشدهای بین ۱۰ تا ۱۵درصد را تجربه کرده است. بعد از اخت گرفتن این صنعت با رشدهای بالا، آمارهای ۶ ماهه امسال نشان می‌دهد که نه تنها دیگر از آن رشدهای بالا خبری نبوده، بلکه افتی ۸درصدی در آمار معاملات بورس کالا نیز رخ داده است که نشان‌دهنده شکافی غیرمنتظره در این صنعت خواهد بود. کارشناسان در تبیین این موضوع، عوامل متعددی را برمی‌شمرند. برخی معتقدند که این امر ممکن است طبیعی باشد چراکه بعد از سال‌ها رشد صنعت با یک تنفس کوتاه خود را بازآفرینی می‌کند. برخی هم با اشاره به اینکه هر صنعت جدید بعد از رشدهای متوالی بلندمدت به یک روند طبیعی برمی‌گردد، می‌گویند حرکت منطقی هر صنعت رشدی بین یک تا ۵درصد است و صنعت پلیمر هم به احتمال به همین مسیر منطقی هدایت شده است.
برمک قنبرپور، نایب‌رئیس هیات مدیره انجمن ملی صنایع پلیمر ایران با اشاره به اینکه در حال حاضر آمار مصرف محصولات پلیمری در ایران به ازای هر نفر حدود ۳۵ کیلوگرم و در کشورهای توسعه‌یافته بین ۸۰ تا ۱۲۰ کیلوگرم است، می‌گوید پتانسیل رشد در ایران همچنان بالاست و اگر مشکلات جلوی پای بنگاه‌ها برداشته شود، حتما در آینده صنایع تکمیلی پلیمری با همین رشدهای دو رقمی مشخص خواهد شد.
در حال حاضر وضعیت کلی بازار محصولات پلیمری چگونه است؟
ظرفیت پتروشیمیهای ما در حوزه تولید مواد پلیمری حدود ۸ میلیون تن در سال است و از این رقم حدود ۵ میلیون تن در صنایع تکمیلی جذب یا در واقع توسط تکنولوژی‌های شکل‌دهی تبدیل به محصول نهایی می‌شود. به این ترتیب حدود ۳ میلیون تن از این مقدار هم صادر می‌شود. حال اگر شما بازار مواد پلیمری ۵ سال گذشته را مشاهده کنید، می‌بینید که هر سال نسبت به سال گذشته بین ۱۰ تا ۱۵درصد افزایش خرید مواد پلیمری در بورس کالا اتفاق افتاده است. این به این معنی است که هر سال بخش بیشتری از مواد پلیمری به جای اینکه به صورت خام یا نیمه خام صادر بشود در داخل کشور توسط تکنولوژی شکل دهی به محصول نهایی تبدیل شده است. این روند تا سال گذشته به صورت متوالی مشاهده می‌شد، اما در ۶ماهه ابتدای سال‌جاری با یک روند معکوس روبه‌رو شدیم، آمار معاملات بورس کالا نشان می‌دهد که در ۶ ماهه اول امسال نه تنها آن رشد ۱۰ تا ۱۵درصدی محقق نشده، بلکه حدود ۸درصد هم کمتر شده است. به عبارت دیگر صنایع تکمیلی ما ۸درصد کمتر مواد پلیمری تولید شده توسط پتروشیمیها را جذب کرده و به کالا تبدیل کرده‌اند.
به نظر شما چه دلایلی این اتفاق را رقم زده‌اند؟
دلایل زیادی دارد. یکی از عوامل خیلی روشن بحث ناترازی انرژی است. صنایع پلیمری ما به انرژی وابستگی بالایی دارند. در۶ ماه ابتدایی سال با مشکل جدی در تولید برق در کشور مواجه بودیم. ما در سال‌جاری در پیک مصرف با ناترازی بسیار بالای حدود ۱۵هزار مگاوات روبه‌رو بودیم. دلیل دیگر به مساله وجوه نقد بنگاه‌ها برمی‌گردد. صنایع ما در جریان وجوه نقدشان دچار اختلال هستند به این دلیل که سیاست انقباضی دولت به شدت تامین منابع مالی مخصوصا از طریق بانک‌ها را پیچیده و سخت کرده است.
مساله دیگر همان بیماری معروف هلندی یا رکود شدید حاکم بر بازار است که یکی از نمونه‌های آن را اگر بخواهم نام ببرم در بازار مسکن رخ داده است. باید توجه داشته باشیم که بسیاری از محصولات حوزه صنایع پلیمر بازار مسکن را پوشش می‌دهند و رکود در مسکن در زنجیره دوم به رکود در صنایع پلیمر منتهی می‌شود. علاوه بر این دلایل می‌توان به بحث منابع انسانی اشاره کرد. در حال حاضر بسیاری از بنگاههای ما در تامین منابع انسانی حتی منابع انسانی غیرمتخصص و ساده کارگاه‌های خود دچار مشکل هستند و این هم می‌تواند در کنار دیگر دلایل باعث شود که دیگر آن رشد سالانه تکرار شده طی سال‌های قبل تکرار نشود. همان‌طور که گفتم این رشد سالانه نه تنها ادامه پیدا نکرده بلکه دچار افت درتولید نیز شده است. حال دلایل دیگری هم وجود دارد ولی من در اینجا تنها به موارد اصلی اشاره کردم.
رشد سالانه ۱۰ تا ۱۵درصدی در یک صنعت رشد بسیار بالایی محسوب می‌شود. به نظر شما این میزان رشد خرید مواد اولیه در بازار واقعی بوده است؟ بهتر بگویم ممکن است که تفاوت نرخ‌های دلار در بازار موجب تقاضای کاذب شده باشد؟
بله واقعی بوده است. سامانه‌هایی که طراحی شده مثل سامانه جامع تجارت، طرح افق، سامانه جامع انبار‌ها به طور کامل به رصد معاملات بازار می‌پردازند تا در واقع بنگاه اقتصادی صنایع پلیمر مواد را در تولید محصول به مصرف برسانند. بنابراین من خیلی قائل به این نیستم که این اتفاق از آن مسیر افتاده باشد و از نظر من افزایش تولید منجر به این رشد آماری شده است.
این رشدی که سال‌ها شکل گرفته فقط می‌تواند برای یک صنعت نو رخ دهد و حتی یک صنعت نو هم بعد از یک دوره رشد بالا به یک تنفس چندساله نیاز پیدا می‌کند. به نظر شما این موضوع نمی‌تواند کاهش رشد امسال را توضیح دهد؟
نه چنین نیست. همچنان ما در این صنعت با پتانسیل بالایی مواجه هستیم که بالفعل نشده است. منظورم این است که اگر موانع ذکرشده برداشته شده باشد باز ما در سال‌های آینده همین رشد را می‌توانیم تکرار کنیم. به عنوان نمونه بگویم که در حال حاضر آمار مصرف پلیمر در ایران به ازای هر نفر حدود ۳۵ کیلوگرم است در حالی که همین الان این رقم در کشورهای توسعه‌یافته بین ۸۰تا ۱۲۰ کیلوگرم محاسبه می‌شود. خب این موضوع نشان می‌دهد که ما هر چقدر به سمت توسعه‌یافتگی بیشتر پیش برویم به رشد بیشتری در صنایع پلیمری نیاز خواهیم داشت. بر همین اساس هنوز خیلی راه داریم که صنایع تکمیلی ما بتواند به‌راحتی کل تولید پتروشیمیها را در حوزه مواد پلیمری پوشش دهند.
شما گفتید که بنگاه‌ها با مشکل نقدینگی مواجه هستند. در حالی که بسیاری از پتروشیمیها همچنان از مقادیر و رشد بالای فروش اعتباری صحبت می‌کنند. به نظر شما این موضوع نتوانسته مشکل منابع در گردش بنگاههای تولیدی را رفع کند؟
متاسفانه پتروشیمیها دستورالعمل را به درستی رعایت نمیکنند. ما مشاهده می‌کنیم که تعداد کمی از این شرکت‌ها هستند که ال سی یا همان فروش اعتباری را رعایت می‌کنند. شما تحقیق کنید، آنها اصلا فروش اعتباری را رعایت نمیکنند.
