وقایع صنعت  – مساله آب به باور بسیاری از کارشناسان نه تنها چالش اصلی ایران بلکه اغلب کشورهای جهان است و این چالش خاموش و عدم توجه دولت ها به حق آبه سایر سرزمین ها حتی می تواند منجر به تنش های جدی و حتی جنگ های نظامی بین کشورها در سالهای آینده شود. اما پیش از این کشورها و نظام های سیاسی قصد دارند تا بهره وری در برداشت از منابع آبی را افزایش دهند و سیاست صرفه جویی را تا حد توان در پیش بگیرند و اگر این سیاست منجر به تامین نیازهای آنها نشود می تواند وارد مناقشات آب شوند و پرونده آب را از آرشیو دیپلماسی وارد آرشیو مناقشه و یا شاید تنش و جنگ کنند.

شواهد نشان می دهد که تلاش ها در کشور ما برای افزایش بهره وری در حوزه آب های شیرین و صرفه جویی در این خصوص بسیار اندک است. دولت ها سالهاست توجهی به قوانینی مانند تامین ۸۵ درصد هزینه های آبیاری قطره ای نمی کنند اما در عین حال بودجه کافی برای پروژه های انتقال آب دارند. بودجه های میلیاردی برای احیای دریاچه ارومیه و تالاب های مهم کشور اختصاص می دهند اما از برداشت آبهای زیرزمینی جلوگیری نمی کنند و در برابر آنها سد احداث می کنند. همه اینها به همراه ده ها رفتار متناقض و برخورد سلیقه ای دیگر، تنها نشان دهنده این است که آب به عنوان مهمترن عنصر زندگی و تمدن هیچ مدیریت واحدی در کشور ندارد.

نکته ای که اکنون حائذ اهمیت می باشد این است که ما از مرحله «هشدار برای بحران آب» عبور کرده ایم و وارد مرحله بحران شده ایم و متولیان و بهره برداران این عنصر حیاتی که وزارت جهاد کشاورزی و وزارت نیرو محسوب می شوند، هیچ هماهنگی مشخصی برای بهبود حکمرانی در خصوص آب ندارند. در این باره با دو عضو کمیسیون انرژی و کشاورزی در مجلس گفتگو کردیم. دیدگاه های حسین حسین زاده، عضو کمیسیون انرژی و جلال محمودزاده، عضو کمیسیون کشاورزی مجلس علی رغم تشابهات، تفاوت هایی نیز دارد که نشان دهنده نمایندگی دو طیف فکری موجود در کشور در خصوص بحث آب است.

ریل گذاری نادرست حوزه آب از قبل از انقلاب آغاز شد
حسین حسین زاده، عضو هیئت رییسه کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی گفت: یک ریل گذاری نامناسبی در حوزه آب در ایران از قبل از انقلاب وجود داشت که نمونه آن استقرار صنایع در مرکز کشور بود که مناطق خشکی محسوب می شود.

وی افزود: این ریل گذاری نادرست و عدم توجه دولت ها به مساله آب به عنوان یک موضوع کارشناسی و علمی باعث شده است که نیازمند انتقال آب از دریا به مناطق مرکزی باشیم.

می توان از ۹۰ درصد آب برای مصرف صنایع استفاده کرد
عضو هیئت رییسه کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی بیان کرد: می توان از این مقدار آبی که انتقال پیدا می کند ۱۰ درصد از آن را برای آب شرب شیرین سازی کرد و باقی را برای مصرف صنایع در نظر بگیریم و این تنها راه ما است.

حسین زاده تاکید کرد: نزولات جوی هم این میزان هدر رفت را تامین نمی کند و همه اینها باعث می شود ما به لحاظ آبی در وضعیت چالشی قرار بگیریم و این برای آینده کشور مناسب نیست.

بیش از ۸۰ درصد آب شیرین کشور در حوزه کشاورزی مصرف می شود
وی یادآور شد: رقمی بیش از ۸۰ درصد آب شیرین در کشور در حوزه کشاورزی مصرف می شود که این نیازمند مدیریت ویژه است و جهادکشاورزی در این خصوص طی سالیان متمادی بسیار ضعیف عمل کرده است.

واحدهای تولیدی را نمی توان به دلیل کمبود آب تعطیل کرد
عضو هیئت رییسه کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی اضافه کرد: متاسفانه نوع نگاه مدیریتی در حوزه های مختلف بخصوص آب نگاه سطحی و روزمره بوده و نگاه عمیقی نبوده است اما به صورت ویژه در خصوص آب تمامی دولت ها سیاسی عمل کرده اند و هیچ توجهی به قوانین بالادستی از جمله آمایش سرزمین نکرده است.

مجلس نقش نظارتی خود در حوزه آب را درست انجام نمی دهد
حسین زاده ادامه داد: ایرادی که اکنون به مجلس وارد می شود که چرا نقش نظارتی خود را در خصوص عمل نکردن دولت ها به قوانین بالادستی به درستی انجام نمی دهد، ایراد درستی نیست زیرا اکنون بسیاری از مردم در این صنایع و مراکز مشغول کار و فعالیت هستند و نمی توان آنها را تعطیل کرد.

وی اظهار کرد: به طور مثال چندین پتروشیمی در مرکز کشور وجود دارد که خوراک را از عسلویه دریافت می کند آن را تبدیل به محصول می کند و دوباره به عسلویه ارسال می کند تا صادرات آن از آنجا صورت گیرد و این کار را کسی انجام می دهد که باید بر این مساله نظارت داشته باشد و در حقیقت بر علیه قوانین بالادستی در حوزه آب عمل می کنند. شما چگونه انتظار نظارت دارید؟

عضو هیئت رییسه کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی گفت: ما متاسفانه در این زمینه شاهد یک نگاه جزیره ای، برخورد سیاسی، نداشتن برنامه منسجم و استفاده نکردن از متخصصین و درگیر روزمرگی شدن هستیم و آسیب اصلی برای ما از این ناحیه است.

اقدامات وزارت نیرو در دولت فعلی در حوزه آب قابل تقدیر است
حسین زاده بیان داشت: وزارت نیرو در حوزه آب در دولت فعلی اقدامات قابل تقدیری انجام داده است و با وجود همه مشکلات تاکنون نه تنها هیچ شهری بلکه هیچ روستای بدون آب نیست و پروژه هایی که بیش از ۱۳ سال بر روی زمین مانده بود در این دولت به اتمام رسید .

وی افزود: قسمت اعظم درخواست ها در تمامی استان ها در سفرهای رییس جمهور در طی سالهای اخیر به دو بخش تقسیم می شود، آب و جاده که جاده را می توان در بین مسائل با اولویت درجه دو تقسیم بندی کرد اما مساله یک مساله کاملا جدی و اولویت دار است.

باید یک عزم ملی و نگاه اصولی به مساله آب در کشور داشته باشیم
عضو هیئت رییسه کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی عنوان کرد: باید یک عزم ملی و نگاه اصولی به مساله آب در کشور داشته باشیم و عدم توجه جدی به این مساله می تواند ما را با چالش های جدی در آینده روبه رو کند.

حسین زاده از برنامه ریزی برای ورود شرکت های خصوصی برای تامین آب در نقاط مختلف کشور خبر داد و تاکید کرد: این اقدامات در قالب قراردادهای BO و از طریق واگذاری های دولتی توسط پیمانکاران بخش خصوصی می تواند انجام گیرد.

عضو هیئت رییسه کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی اضافه کرد: دولت باید جذابیت هایی را به وجود بیاورد تا شرکت های خصوصی هم در کنار شرکت های دولتی بتواند وارد این پروژه ها شود تا بتوانیم مشکلات موجود در استان ها را حل کرد.

۱۰ درصد تعهد دولت برای توسعه آبیاری قطره ای در برنامه ششم محقق شده است
همچنین در این خصوص جلال محمودزاده، عضو کمیسیون کشاورزی ، آب و منابع طبیعی مجلس شورای اسلامی، اظهار داشت: بخشی از مشکلات در این حوزه مربوط به تغییرات اقلیمی است اما واقعیت این است که ما حتی تلاشی برای مدیریت منابع موجود نداشته ایم به طور مثال در برنامه ششم توسعه دولت ها موظف بودند سالانه ۶۰۰ هزار هکتار از زمین های کشاورزی را که به صورت سنتی آبیاری می کردند مجهز به آبیاری قطره ای کند که در طول برنامه کل رقم به ۳ میلیون هکتار می رسد و اکنون شاهد این هستیم که تنها ۱۰ درصد آن اجرا شده است.

وی افزود: بر اساس قانون دولت ها موظف هستند ۸۵ درصد هزینه تجهیز زمین های کشاورزی به آبیاری مدرن را در داخل کشور به غیر از مناطق مرزی تامین کنند و در مناطق مرزی نیز مکلف به تامین هزینه ۱۰۰ درصدی هستند که متاسفانه تاکنون بخش بسیار اندکی از این میزان محقق شده است.

عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس شورای اسلامی در پاسخ به این سوال که چرا همزمان پروژه انتقال آب از خلیج فارس و دریای عمان به فلات مرکزی انجام می گیرد اما تامین هزینه آبیاری قطره ای زمین های کشاورزی انجام نمی شود؟ بیان کرد: ما برای این مساله حتی بودجه سالیانه نیز تعیین می کنیم اما دولت ها در این خصوص عملکرد قابل دفاعی ندارند.

محمودزاده با اشاره به اینکه دولت بودجه را در مواردی هزینه می کند که دارای اولویت نیست، تصریح کرد: ما در حوزه دریاچه ارومیه در یک وضعیت تاسف باری قرار داریم و پایاب سد های حوزه دریاچه ارومیه در بیش از ۸۰ درصد موارد از آبیاری قطره ای برخوردار نیست.

وی بیان کرد: آب برای ما بسیار مهم است و اگر بتوانیم صرفه جویی در زمینه آب کشاورزی را از میزان ۶۵ درصد به ۳۵ درصد برسانیم می توانیم آب را تا میزان ۳۰ درصد صرفه جویی کنیم و آن را برای آیندگان نگه داریم.

دولت درک درستی از مساله آب ندارد
عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس شورای اسلامی ادامه داد: دولت به لحاظ قانونی می تواند در بخش صرفه جویی سرمایه گذاری کند اما واقعیت این است که اولویت دولت اصلا آب نیست و آنها درک درستی از این مساله ندارند. زیرا سالهاست کشاورزان سعی دارند که از این تسهیلات استفاده کنند اما دولت ها همکاری در این زمینه با کشاورزان ندارد.

محمودزاده اضافه کرد: دولت یازدهم و دوازدهم توجه خوبی نسبت به آبیاری قطره ای داشت اما دولت فعلی این توجه را ندارد و در دو سال گذشته توجه به این مساله در حد صفر کاهش یافته است و دلیل این کار این است که دولت سیزدهم اولویت های دیگری برای خود تعریف کرده است.

وی تاکید کرد: اولویت بندی دولت فعلی در بخش کشاورزی توجه به تامین نهاده ها و پرداخت حق گندم است در حالیکه دولت می تواند حتی از پروژه های دیگر صرف نظر کند و اقداماتی اساسی در حوزه آب انجام دهد که یکی از آنها توجه به سرمایه گذاری در حوزه آبیاری قطره ای است.

این نماینده مجلس با تاکید بر اینکه جهاد کشاورزی تاکنون نتوانسته برنامه های الگوی کشت بر اساس اقلیم را عملی کند، افزود: ما در بخشی از موارد نیازمند پروژه های انتقال آب هستیم اما این نباید تبدیل به روالی در تمامی استان ها شود.

تهران در شرایط فوق بحرانی فرونشست زمین
محمودزاده به بحران فرونشست ها به دلیل برداشت بی رویه از منابع آب زیرزمینی اشاره کرد و گفت: ما در تهران سالانه ۸ سانتی متر فرونشست داریم که این می تواند در آینده ما را با بحران جدی رو به رو کند.

وزارت نیرو آب فروشی می کند
وی بیان داشت: برداشت غیرمجاز از چاه مجاز و برداشت غیرمجاز از چاه غیرمجاز اتفاقی است که نابودی منابع آبهای زیرزمنی ما را به دنبال داشته و مقصر اصلی این مساله وزارت نیرو است زیرا این مجموعه باید بر روی چاه ها کنتور نصب می کرد و این کار را در طی سالیان گذشته انجام نداده است.

این نماینده مجلس افزود: این جا سوال پیش می آید که وزارت نیرو چرا این کار را انجام نمی دهد؟ و پاسخ این است که وزارت نیرو در حال آب فروشی در این مناطق است چون سال گذشته این وزارتخانه اعلام کرد که برداشت های غیر مجاز را با دو برابر تعرفه محاسبه خواهد کرد و این یعنی آب فروشی.

دولت تمایلی به اجرای پروژه های منطبق با آمایش سرزمین در خصوص آب ندارد
محمودزاده تاکید کرد: دولت تمایلی به اجرای پروژه های منطبق با آمایش سرزمین در خصوص آب ندارد زیرا اجرای این پروژه ها منجر به کاهش درآمد دولت می شود و این آینده روشنی را برای ما رقم نخواهد زد.

وی گفت: همین آبیاری مدرنی که اکنون در ایران انجام می گیرد در کل دنیا منسوخ شده است و ما برای برخورداری از آن با مدیران دولتی دچار چالش شده ایم و این بسیار درد آور است.

عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس شورای اسلامی یادآور شد: توصیف واقعی از تمامی این وضعیتی که در حال تشریح آن هستیم این است که ادامه دار بودن این روند به معنی خالی شدن روستاها از سکنه و گسترش شهر نشینی و همچنین نیاز بیش از حد به واردات محصولات کشاورزی در ایران خواهد بود و این کاملا با اهداف توسعه ای و استراتژیک کشور ما در تضاد است و در حقیقت ما را به سمت سیاهی و نابودی می برد.