هورنیوز – روز دوشنبه، اتحادیه اروپا رسما پیش نویس سند نهایی را در اختیار شرکت کنندگان قرار داد و از ایالات متحده و ایران خواست که در مورد آن به توافق برسند.اما چه موانعی بر سر احیای برجام است و امضای توافق چه گره ای از اقتصاد ایران را باز خواهد کرد؟

همانطور که انتظار می‌رفت این دور از مذاکرات غیرمستقیم بین ایران و آمریکا برای احیای توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ روز دوشنبه در وین به پایان رسید و پیش‌نویس نهایی توافق در اختیار مذاکره‌کنندگان واشنگتن، تهران و سایر طرف‌ها قرار گرفت. در صورت توافق، انتظار می رود وزرای خارجه به وین بازگردند تا توافق هسته ای ۲۰۱۵ را به طور رسمی بازگردانند.

میخائیل اولیانوف مذاکره کننده ارشد روسیه در مذاکرات احیای برجام در وین، در توئیتر خود نوشت: «خبر فوری! هماهنگ کننده اتحادیه اروپا “متن نهایی” پیش نویس تصمیم در مورد احیای برجام را [میان هیئت‌های دیپلماتیک] پخش کرد. شرکت کنندگان در گفتگوهای وین اکنون باید تصمیم بگیرند که آیا این پیش نویس برای آنها قابل قبول است یا خیر. در صورت عدم اعتراض، توافق هسته ای احیا می شود».

تهران: پس از بررسی پیش‌نویس پاسخ می‌دهیم
با پایان مذاکرات، وزارت خارجه ایران در بیانیه‌ای اعلام کرد: طی ۴ روز گذشته، مذاکرات فشرده‌ای بر سر چند موضوع باقی‌مانده انجام شد تا اطمینان حاصل شود که خواسته‌های ایران برآورده می‌شود و نگرانی‌هایش برطرف می‌شود. در جریان مذاکرات، نظرات خود را با سایر طرف‌ها در میان گذاشتیم و پیشرفت‌های نسبی در مورد برخی مسائل حاصل شد.

با توجه به بحث های انجام شده در ۴ روز گذشته، روز دوشنبه انریکه مورا، هماهنگ کننده مذاکرات وین، نظراتی را در خصوص موضوعات باقی مانده به همه طرف ها ارائه کرد. با دریافت آن ایده ها، به او پاسخ دادیم و نگرش‌های مقدماتی خود را ارائه کردیم. اما طبیعتا چنین موضوعاتی نیاز به بررسی کامل دارد و ما پاسخ نهایی خود را به هماهنگ کننده مذاکرات وین و سایر طرف ها خواهیم داد.

دغدغه جدی تیم مذاکره کننده ایران دستیابی به حقوق ملت ایران، احقاق منافع آنها، تضمین اجرای پایدار طرف مقابل است تا تعهدات خود را رعایت کند و از تکرار اقدامات غیرقانونی آمریکا جلوگیری کند.

با پیشنهادات جدید برمی‌گردیم
در همین حال روزنامه آمریکایی وال‌استریت‌ژورنال عصر دیروز گزارش داد مقام‌های ایرانی می‌گویند که قبلاً بر محفوظات مربوط به متن اتحادیه اروپا تأکید کرده‌اند. امری که تردیدها در مورد توافق را افزایش داده‌است.

به نوشته این روزنامه، یک مقام ارشد غربی گفت: اتحادیه اروپا متن نهایی را برای احیای توافق هسته ای به ایران ارائه می کند.

لارنس نورمن، خبرنگار وال‌استریت‌ژورنال نوشت: مقامات غربی روز دوشنبه گفتند که متن احیای توافق هسته ای ۲۰۱۵ تکمیل شده و مذاکرات پایان یافته است، در عین حال آنها از ایران خواسته اند توافقی را که اکنون روی میز است بپذیرد.

اما مقامات ایرانی فوراً در پاسخ گفتند که قبلاً پاسخ اولیه را به این پیش نویس اعلام کرده اند و در مرحله بعد با پیشنهادهای اضافی باز خواهند گشت. وبه ادعای وال‌استریت‌ژورنال این امر باعث شک و تردید در مورد توافق شد.

یک دیپلمات ارشد اروپایی گفت: «متن ارائه شده توسط هماهنگ‌کننده همه ما را تا مرزهای انعطاف‌پذیری خود پیش می‌برد. این نشان دهنده پایان تقریباً یک سال و نیم مذاکرات است. اکنون زمان تصمیم گیری نهایی است».

یکی دیگر از مقامات ارشد اروپایی گفت که فضا برای مذاکره بیشتر تمام شده است و در مورد هر موضوعی به طور خسته‌کننده و تکراری بحث شده است. این مقام گفت: اکنون توپ در زمین‌های پایتخت های مختلف است و خواهیم دید که چه اتفاقی می افتد.

یکشنبه‌شب نیز این روزنامه آمریکایی گزارش داد که «ایران و آمریکا به متن توافق هسته ای نزدیک هستند اما موانع همچنان باقی است» و تهران می گوید تنها پس از پایان تحقیقات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره برنامه هسته ای خود، توافق نهایی را امضا خواهد کرد. به نوشته این روزنامه تحقیقات ناظر هسته‌ای سازمان ملل در مورد مواد هسته‌ای [ادعایی] یافت شده در ایران با منشاء انسانی، برای تهران بسیار حساس است، چرا که همیشه بر صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای خود تأکید کرده و می‌گوید هرگز به دنبال سلاح هسته‌ای نبوده است.

این روزنامه نوشته بود: مذاکره کننده ارشد اتحادیه اروپا عصر یکشنبه در این مذاکرات گفت که مذاکرات ایران و آمریکا برای احیای توافق هسته ای ۲۰۱۵ نزدیک به اتمام است، اما مشخص نیست که آیا تهران توافق نهایی را می پذیرد یا خیر. انریکه مورا، هماهنگ کننده این مذاکرات گفت که متن توافق ممکن است در ساعات آینده بسته شود. با این حال، ایران هنوز باید تصمیم بگیرد که آیا تقاضای خود مبنی بر احیای توافق هسته ای تنها در صورتی که تحقیقات چند ساله آژانس اتمی در مورد برنامه هسته‌ای‌اش بسته شود را کنار می‌گذارد یا خیر؟ آقای مورا به خبرنگاران در وین گفت: «ما در حال مذاکره درباره برخی سؤالات فنی بودیم که در متن باز بود. ما در حال پیشروی هستیم و من انتظار دارم که به زودی این مذاکرات را تعطیل کنیم».

یک توافق در دسترس همراه با موانع!
مقامات غربی روز دوشنبه به پولیتیکو گفتند که مذاکره درباره سؤالات فنی که در متن پیش‌نویس نهایی منتشر شده توسط جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در ۲۱ ژولای باز مانده بود را به پایان رسانده‌اند.

استفانی لیختن‌شتاین، خبرنگار پلتیکو در وین گزارش داد: پیش‌نویس نهایی اقداماتی که ایران و ایالات متحده باید برای بازگشت به پایبندی کامل به توافق هسته ای اولیه انجام دهند را مشخص می‌کند.

این توافق تحریم‌های آمریکا و اروپا علیه ایران را در ازای اقدامات ایران برای محدود کردن برنامه هسته‌ای و توافقی برای اجازه بازرسی‌های سرزده توسط آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، ناظر هسته‌ای سازمان ملل، لغو کرد.

یکی از مقامات ارشد غربی به پولیتیکو گفت: «یک شانس واقعی برای توافق وجود دارد، اما همچنان مانند همیشه تعدادی عدم قطعیت وجود دارد».

یک مقام وزارت امور خارجه ایران روز دوشنبه به خبرگزاری رسمی ایران ایرنا گفت: با توجه به ادامه بحث در مورد برخی موضوعات مهم باقی مانده، هنوز در مرحله نهایی کردن متن نیستیم. ایران دیدگاه های سازنده خود را به طرف دیگر ارائه کرده است تا مذاکرات به سمت جلو حرکت کند و نتیجه به تصمیم سیاسی آنها بستگی دارد. ما معتقدیم مذاکرات وین می‌تواند به زودی بسته شود، مشروط بر اینکه طرف مقابل تصمیم مناسبی بگیرد. اما ما هنوز آنجا نیستیم».

دیپلماسی شاتل دیوانه‌وار
اتحادیه اروپا به مدت ۱۶ ماه است که میان رابرت مالی، فرستاده ویژه آمریکا و علی باقری کنی، همتای ایرانی اش، مذاکراتی را به صورت مجدد و غیرعادی انجام داده است.آخرین دور مذاکرات غیرمستقیم واشنگتن و تهران اواخر ژوئن در دوحه قطر برگزار شد. بدون موفقیت بزرگ به پایان رسید.

در طول پنج روز گذشته، دیپلمات‌های اتحادیه اروپا را می‌توان دید که دیوانه‌وار بین دو هتل مختلف که همگی در امتداد خیابان تاریخی رینگ‌اشتراسه وین، جایی که هیئت‌های آمریکایی و ایرانی مستقر هستند، در رفت و آمد هستند و پوشه‌هایی حاوی اسناد را حمل می‌کردند.

توافق سیاسی جداگانه برای مناقشه پادمانی
با وجود نهایی شدن پیش نویس توافق توسط مذاکره کنندگان اتحادیه اروپا، هنوز یک نقطه گیر عمده وجود دارد که مانع از پیشرفت در مذاکرات می شود.

ایران از ناظر هسته‌ای سازمان ملل خواسته است که تحقیقات درباره منشأ آثار مواد هسته‌ای ساخت بشر که بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در سایت‌های مختلف ایران در چند سال گذشته یافته‌اند را ببندد. تهران اصرار دارد که توافق هسته ای تنها در صورتی امکان پذیر است که این تحقیقات توسط آژانس یک بار برای همیشه بسته شود تا راه را برای بهانه‌جویی‌های بعدی ببندد.

آژانس رد ذرات اورانیوم را بر اساس اطلاعات ادعا شده توسط موساد اسرائیل در مورد سایت‌هایی که ممکن است در دهه‌های گذشته در اآن‌ها فعالیت‌های هسته‌ای صورت گرفته باشد، پیگیری کرد. به گفته آژانس بین المللی انرژی اتمی، ایران نتوانسته است پاسخ های معتبر و قابل قبولی در مورد منشاء این ذرات اورانیوم ارائه کند. این موضوع، شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را بر آن داشت تا در آخرین نشست خود در ژوئن در وین، ایران را طی قطعنامه‌ای محکوم کند. مقامات غربی ایران را برای ارائه پاسخ تحت فشار قرار داده اند و انتظار نمی رود از این خواسته عقب نشینی کنند.

در جستجوی راه‌حل، دیپلمات‌های غربی درگیر در مذاکرات وین گفتند که طی پنج روز گذشته، طرف‌ها بر سر یک توافق سیاسی جداگانه با ایران مذاکره کردند که می‌تواند به بسته شدن این تحقیقات کمک کند – مشروط بر اینکه ایران همکاری کند.

به گفته یکی از مقامات ارشد غربی، در صورتی که تهران در مورد منشأ آثار اورانیوم که از سوی آژانس معتبر تلقی می شود، پاسخ دهد، این توافق باعث می شود که شورای حکام ۳۵ عضوی آژانس بین المللی انرژی اتمی قطعنامه ای مبنی بر بسته شدن تحقیقات در مورد مواد هسته ای را تصویب کند.

این قرارداد اساساً نسخه به روز شده معامله مشابهی است که با ایران بسته شده بود و بریتانیا، فرانسه و آلمان در ماه مارس برای آن مذاکره کردند.

راهکارهایی برای ۲ مسئله فنی
در طول پنج روز گذشته، مذاکره‌کنندگان همچنین راه‌حل‌هایی را برای «سوالات فنی» که در متن پیش‌نویس نهایی باز مانده بود بررسی کرده‌اند.

یکی از آنها مربوط به جزئیات نصب مجدد دوربین‌هایی است که برای نظارت بر پایبندی تهران به برجام استفاده می‌شد و ایران در ژوئن به تلافی قطعنامه شورای حکام آژانس آن‌ها را خاموش کرد.

یکی دیگر از سؤالات فنی هسته‌ای ظاهراً مربوط به مقدار کمی اورانیوم غنی شده ۶۰ درصد است که تبدیل و پرتودهی شده است و به دلیل رادیواکتیویته بالا نمی توان از ایران خارج کرد. بر اساس برجام، تمام اورانیوم غنی شده باید به خارج از کشور ارسال شود.

به گفته یک مقام ارشد غربی که از این موضوع مطلع است، متن پیش نویس نهایی شامل راه‌حل‌های بالقوه برای هر دو موضوع است.

مناقشه FTO و تضمین‌های اقتصادی
به ادعای این گزارش، یکی دیگر از موانع مهمی که ماه ها توافق نهایی را متوقف کرده است، درخواست ایران برای حذف سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، از فهرست [ادعایی] سازمان‌های تروریستی خارجی ایالات متحده موسوم به FTO بود. رئیس جمهور جو بایدن تاکید کرد که سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را فعلا تحت تحریم این فهرست نگه می دارد.

به گفته یک دیپلمات ارشد اتحادیه اروپا، تهران موافقت کرده است که این تقاضا را کنار بگذارد و در آینده در گفت و گوهای مستقیم با واشنگتن درباره این موضوع بحث کند.

ایران همچنین خواستار تضمین حقوقی از سوی ایالات متحده شده است که در آینده از توافق هسته‌ای بار دیگر خارج نخواهد شد. دولت بایدن بارها تاکید کرده است که به تعهدات خود تحت این توافق پایبند خواهد بود اما نمی تواند تضمینی برای دولت های آینده ارائه کند.

بنابراین، مذاکره‌کنندگان تضمین‌های اقتصادی داده‌اند که به ایران فرصت سود مالی از این توافق را می‌دهد – حتی اگر دولت جدید ایالات متحده دوباره از این توافق خارج شود. یکی از این اطمینان‌ها که مذاکره‌کنندگان در حال کار هستند، تداوم موقت قراردادها برای شرکت‌هایی است که در ایران تجارت می‌کنند.

۳ میلیارد دلار درآمد بیشتر
تمدید قرارداد ایران را قادر می‌سازد تا نفت خود را آزادانه در بازارهای جهانی بفروشد و به دارایی‌های مسدود شده خود به ارزش ۱۰۰ میلیارد دلار دوباره دسترسی پیدا کند.

به گفته هنری روم، تحلیلگر ارشد گروه اوراسیا، در حالی که ایران علیرغم تحریم‌ها توانسته بخشی از نفت خود را – عمدتا به چین – بفروشد، یک پیمان هسته‌ای احیا شده به ایران این امکان را می‌دهد تا حدود یک میلیون بشکه در روز بالاتر از صادرات فعلی صادر کند.

روم گفت: «اگر نفت با ۱۰۰ دلار در هر بشکه معامله شود، آنگاه ۳ میلیارد دلار درآمد اضافی در ماه بر صادرات موجود خواهد افزود».