وقایع صنعت – صنعت پتروشیمی در ایران با متوسط مصرف روزانه ۶۶ میلیون مترمکعب در سال، تنها ۹ درصد از کل گاز طبیعی کشور را صرف تولید محصولات پتروشیمی می‌کند. اعمال محدودیت بر عرضه گاز طبیعی به صنعت پتروشیمی به دلیل بالا بودن شاخص شدت انرژی در ایران است که حدودا ۸۰ درصد از متوسط جهانی بالاتر است.

عدم‌النفع کشور از محدودیت عرضه گاز طبیعی به صنعت پتروشیمی چقدر است؟

مرکز پژوهش‌های اتاق ایران طی گزارشی زیان ناشی از محدودیت عرضه گاز به پتروشیمی را بررسی کرده است. طبق این گزارش، اعمال محدودیت بر عرضه گاز طبیعی در صنعت پتروشیمی عمدتا برای واحدهای مصرف‌کننده گاز طبیعی خوراک است. این واحدها سالانه حدود ۲۳ میلیون تن محصول تولید می‌کنند و برای این امر در روزهای کاری سال، به ۵۵ میلیون متر مکعب گاز طبیعی در روز نیاز دارند.

بر اساس شواهد موجود، در وضعیت فعلی، بین ۱۱۳۹ تا ۱۵۹۵ هزار تن اوره و ۲۱۰۲ تا ۲۹۴۲ هزار تن متانول با اعمال محدودیت عرضه گاز طبیعی از دست می‌رود که ارزشی معادل ۸۶۱ تا ۱۲۰۵ میلیون دلار دارد.

صادرات محصولات پتروشیمی به دلیل ایجاد ارزش افزوده، علنا در بخش صادرات غیرنفتی قرار می‌گیرد. حال با اعمال این محدودیت‌ها، عینا به همین میزان از درآمدهای ارزی صادرات غیر نفتی کاسته خواهد شد.

مطابق بررسی‌های گزارش اتاق ایران، عدم‌النفع دولت ناشی از فروش گاز طبیعی به بخش خانگی و تجاری به جای تامین گاز طبیعی خوراک صنعت پتروشیمی بر اساس شواهد موجود، بین ۴۱۰ میلیون تا ۵۷۴ میلیون دلار خواهد بود. در وضعیت فعلی، بین ۱۷۲ میلیون تا ۲۴۱ میلیون دلار از سود مجتمع‌های پتروشیمی یا ارزش افزوده کشور، با اعمال محدودیت عرضه گاز طبیعی خوراک از دست می‌رود.

مصرف گاز نیروگاه‌های حرارتی

با توجه به این میزان ضرر، باید به مصرف گاز در کشور پرداخت. در این زمینه باید متذکر شد که نیروگاه‌های حرارتی، بخش قابل توجهی از گاز کشور را به برق تبدیل می‌کنند و تقریبا ۸۰ درصد از برق تولیدی کشور، از طریق نیروگاه‌های حرارتی تامین می‌شود.

صنعت پتروشیمی با متوسط مصرف روزانه ۶۶ میلیون متر مکعب در سال ۱۴۰۰، تنها ۹ درصد از کل گاز طبیعی کشور را صرف تولید محصولات پتروشیمی می‌کند. حدود ۶۱ درصد از این گاز طبیعی برای تامین انرژی و ۲۷ درصد سهم بخش نیروگاهی کشور می‌شود. یعنی سهم تولید برق در ایران تقریبا سه برابر گاز اختصاص یافته به کارخانجات پتروشیمی است. نکته‌ای که در این زمینه باید موردتوجه قرار بگیرد آن است که آیا اختصاص سهم ۲۷ درصدی به تولید برق از طریق نیروگاه‌های حرارتی صرفه اقتصادی دارد؟

استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر

در بسیاری از کشورهای جهان به دنبال مشکلات نیروگاه‌های حرارتی مانند طولانی بودن دوره احداث، کمبود سوخت، هزینه بالای احداث و آلایندگی محیط‌زیستی، به استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر در زمینه تولید برق روی آورده‌اند. از سوی دیگر، سرعت بالای اجرا و سهولت نصب، بی‌نیازی به سوخت، امکان تولید پراکنده و هزینه تمام‌شده ارزان‌تر، از مزیت‌های نیروگاه‌های تجدیدپذیر به شمار می‌رود.

نکته مورد توجه آن است که سهم انرژی‌های تجدیدپذیر از سبد تولید برق کشور کمتر از دو درصد است. از این رو، لازم است که به توسعه این نیروگاه‌ها به جهت کاهش مصرف گاز در کشور پرداخته شود.

روی آوردن به نیروگاه‌های تجدیدپذیر و کاهش سهم نیروگاه‌های حرارتی، می‌تواند سهم این نیروگاه‌ها از مصرف گاز در کشور را به بخش‌های دیگر اختصاص دهد. از جمله این بخش‌ها صنعت پتروشیمی است که با افزایش عرضه گاز به آن‌ها، تولید محصولات آن‌ها افزایش می‌یابد.

لازم به ذکر است که افزایش تولید محصولات پتروشیمی و صادرات آن‌ها، سهم صادرات غیرنفتی در کشور را افزایش می‌دهد. این موضوع به روند گذار ایران به سوی اقتصاد غیرنفتی کمک به‌سزایی خواهد کرد و آسیب‌پذیری ایران در زمینه صادرات را کاهش خواهد داد.